Artykuły

Rola żelaza w organizmie

O tym, że żelazo jest jednym z pierwiastków, które znajdują się w naszym organizmie wie każdy, ale czy zastanawialiście się jak ważna jest jego rola? Jak cykl miesiączkowy wpływa na poziom żelaza we krwi? Co mogą nam powiedzieć badania laboratoryjne na temat stężenia żelaza w surowicy? Zapraszamy do zapoznania z poniższym artykułem, by dowiedzieć się więcej o roli żelaza w organizmie!

Znaczenie żelaza w organizmie

Żelazo jest jednym z najpowszechniej występujących pierwiastków i jest niezbędne do funkcjonowania większości organizmów1.

W organizmie żelazo występuje w:

  • Hemoglobinie (barwnik krwi)
  • Mioglobinie (barwnik mięśni)
  • Enzymach tkankowych (białka, które uczestniczą w procesach zachodzących w organizmie)4
  • W formie zapasowej (ferrytnie – białka, które magazynuje zapasy żelaza w komórkach organizmu, norma dla kobiet wynosi 10-200 μg/l, dla mężczyzn 15-400 μg/l)6

Rola żelaza związana jest głównie z procesami oddychania tkankowego4.
Wpływa na metabolizm cholesterolu oraz sprzyja detoksykacji szkodliwych substancji w wątrobie4.
Odgrywa ważną rolę w zwalczaniu bakterii i wirusów przez system immunologiczny4.
Dobowe zapotrzebowanie na żelazo wynosi dla dziewcząt ok. 10 mg/dobę, jednak po pojawieniu się pierwszej miesiączki wzrasta nawet do 15-18 mg/dobę4.

Namalowane krople krwi - koncept obfitości miesiączki | Hemorigen femina

Codziennie, w czasie prawidłowej menstruacji kobiety tracą od ok. 0,5 do 1,8 mg tego pierwiastka wraz z krwią. Łatwo policzyć, że organizm po całym okresie krwawienia musi uzupełnić straty nawet ponad 12 mg żelaza3. Zwiększona utrata żelaza, wywołana np. obfitymi miesiączkami, wymaga poprawnego postępowania dietetycznego2.

Na zwiększenie zapotrzebowania na żelazo mogą wpływać:

  • krwawienia - w tym obite miesiączki4
  • przewlekłe stany zapalne4
  • infekcje4
  • ciąża i karmienie piersią5,13
  • uprawianie sportu5
  • dieta wegetariańska5

Prawidłowe stężenie żelaza wynosi: u kobiet 11,1-30,1 μmol/l (60-170 μg/dl), u mężczyzn 17,7-35,9 μmol/l (90-200 μg/dl)8.

Diagnostyka poziomu żelaza

  • Badanie stężenia żelaza wykonywane jest najczęściej równolegle z morfologią krwi8.
  • Polega na pobraniu próbki krwi z żyły do specjalnej probówki, przez odpowiednio wykwalifikowane osoby5.
  • Na zmniejszenie poziomu żelaza w wykonanych badaniach laboratoryjnych (badaniach krwi) mogą wskazywać: spadek stężenia hemoglobiny, liczby erytrocytów, spadek hematokrytu, czy wzrost liczby płytek krwi5.
  • Należy pamiętać, że wyniki badań powinny być zawsze skonsultowane z lekarzem.
  • Poziom stężenia żelaza we krwi w ciągu dnia może się zmieniać, dlatego oznaczanie poziomu samego pierwiastka nie jest miarodajne5.
  • W celu weryfikacji prawidłowej gospodarki żelazem lekarz może zalecić również analizę poziomu transferyny, czyli białka transportującego żelazo lub tzw. całkowitą zdolność wiązania żelaza10.

Żelazo w liczbach

Tylko 25% młodych dziewczyn i kobiet pokrywa swoje dzienne zapotrzebowanie na żelazo w diecie5. Średnio kobiety spożywają 9,7 mg żelaza w ciągu dnia, stanowi to tylko 53% zalecanej dobowej wartości9. Według specjalistów, to właśnie obfite krwawienia miesiączkowe, obok nieprawidłowej diety, są jednym z głównych powodów niskiego stężenia żelaza u kobiet3,4.

Dieta bogata w żelazo

Hemorigen femina to uzupełnienie codziennej diety kobiet z obfitymi fizjologicznymi krwawieniami miesiączkowymi.

Produkty spożywcze bogate w żelazo - migdały, brokuł, pomidor | Hemorigen femina

50% dziennego
zapotrzebowania na żelazo
w 2 tabletkach4,7.

Kolorowe owoce cytrusowe 100% witamina C | Hemorigen femina

100% dziennego
zapotrzebowania na witaminę C
w 2 tabletkach4,7.

Czy wiesz, że..

Czynniki utrudniające wchłanianie żelaza z diety to obecne w produktach roślinnych fityniany i polifenole, a także wapń, mleko i jajka11.

Białka mięsa mają korzystny wpływ na wchłanianie żelaza, nie tylko w nim zawartego, ale także spożywanego równocześnie żelaza niehemowego5.

Soja jest bogata w żelazo, jednak ze względu na dużą zawartość kwasu fitynowego, który tworzy nierozpuszczalne związki z żelazem, jest ono trudno wchłaniane. Proces fermentacji natomiast sprawia, że produkty sojowe, takie jak pasta miso, sos sojowy są dobrym źródłem żelaza i ułatwiają wchłanianie żelaza z innych produktów5.

Pieczywo pełnoziarniste jest dobrym źródłem żelaza, o ile wyrasta w naturalny sposób, ponieważ długotrwała fermentacja umożliwia rozkład fitynianów5.

Płatki owsiane zwierają bardzo dużo błonnika wiążącego żelazo, co zmniejsza wchłaniane ilości tego pierwiastka. Działanie powyższe można osłabić poprzez dodatek witaminy C lub kilkugodzinne namaczanie płatków5.

Wpływ na wchłanianie żelaza z posiłku mają takie czynniki, jak napój spożywany do posiłku (herbata, kawa), dodatek przypraw (oregano), czy też dodatek owoców bądź warzyw zawierających witaminę C, która jest czynnikiem ułatwiającym wchłanianie żelaza5,12.

Szpinak, tak jak inne warzywa liściaste, jest bogaty w żelazo, ale zawarte w nim szczawiany ograniczają jego przyswajalność5.

Piśmiennictwo
  1. Artym J., Udział laktoferryny w gospodarce żelazem w organizmie.Cz.I Wpływ laktoferryny na wchłanianie, transport i magazynowanie żelaza. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2008; tom 62: 599-611
  2. Jarząbek-Bielecka, G. i wsp. Problem zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt. Endokrynol. Ped. 2019.18.1.66.23-28.
  3. Milman N., Clausen J., Byg K.E. Iron status in 268 Danish women aged 18-30 years: influence of menstruation, contraceptive method, and iron supplementation, Annals of Hematology 1998, 77(1-2):13-9
  4. Jarosz M. et al. Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia 2012; http://www.izz.waw.pl/attachments/article/33/NormyZywieniaNowelizacjaIZZ2012.pdf
  5. Gowin E., Horst-Sikorska W. Żelazne zapasy - komu w XXI wieku grozi niedobór żelaza? Farmacja Współczesna 2010; 3: 139-146
  6. Korzeniowska K., et al., Zaburzenia gospodarki żelaza Część 2. Niedobory żelaza, FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2012; 5: 146-150
  7. Etykieta suplementu diety Hemorigen Femina
  8. Talarek E. Badanie stężenia żelaza w surowicy krwi, https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/174225,badanie-stezenia-zelaza-w-surowicy-krwi dostęp 02.04.2020
  9. Hamułka J., i wsp. Ocena spożycia żelaza, witaminy B12 i folianów w grupie kobiet w wieku prokreacyjnym. ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 3, 263 - 270
  10. Karlikowska M. Badanie całkowitej zdolności do wiązania żelaza we krwi (TIBC), https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/170422,badanie-calkowitej-zdolnosci-do-wiazania-zelaza-we-krwi dostęp 03.04.2020
  11. Hurrell R.,Egli I. Iron bioavailability and dietary reference values, Am J Clin Nutr 2010;91(suppl):1461S–7S. Printed in USA. 2010 American Society for Nutrition.
  12. Wnęk D., Dieta w niedokrwistości z niedoboru żelaza https://www.mp.pl/pacjent/dieta/diety/diety_w_chorobach/123404,dieta-w-niedokrwistosci-z-niedoboru-zelaza dostęp 06.04.2020
  13. Bacz A. Zapotrzebowanie na żelazo u ciężarnych https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/61951,zapotrzebowanie-na-zelazo-u-ciezarnych dostęp 03.04.2020
Logo producenta Herbapol Wrocław | Hemorigen femina